Coënzym Q10: update van een bijzonder nutriënt

Wat coënzym Q10 zo bijzonder maakt is dat deze vetoplosbare, vitamineachtige stof twee belangrijke functies vervult: in de energiestofwisseling en als antioxidant.
Coënzym Q10 komt van nature voor in het menselijk lichaam en is aanwezig in geoxideerde vorm (ubiquinon) en gereduceerde, actieve vorm (ubiquinol). In deze update zijn de belangrijkste bevindingen op een rij gezet.
De eerste functie van coënzym Q10 die ontdekt werd is zijn rol bij de productie van ATP in de mitochondriën. Coënzym Q10 is verantwoordelijk voor het transport van protonen en elektronen. Zonder coënzym Q10 kunnen de mitochondriën geen energie produceren. De snelheid van de energieproductie blijkt afhankelijk van de coënzym Q10-concentratie. Deze concentratie varieert overigens per weefseltype, afhankelijk van het aantal mitochondriën in het weefsel. De hoogste concentraties worden gevonden in het hart, gevolgd door de nieren, de lever en de spieren. Ook is de coënzym Q10-spiegel leeftijdsgebonden waarbij de concentratie afneemt met het ouder worden.
In diverse studies zijn positieve effecten bereikt tijdens inspanning. CoënzymQ10-suppletie leidt tot een significante toename in de spieren. De prestatie, maximale zuurstofopnamecapaciteit en de tijd tot uitputting verbeteren onder invloed van suppletie.
Coënzym Q10 heeft in zijn gereduceerde vorm een functie als antioxidant. Het behoort tot de zogenaamde ‘chain breaking antioxidants'. Doordat het in staat is om een waterstofion aan een vrij radicaal af te geven kan dit vrije radicaal geen elektron meer binden. Coënzym Q10 wordt in het bloedplasma voornamelijk vervoerd met behulp van LDL-cholesterol waar het - samen met vitamine E - een antioxidatieve functie vervuld. Hoewel coënzym Q10 in een kleine concentratie voorkomt, is het een zeer actieve antioxidant. Daarnaast kan met ubiquinol de actieve vorm van vitamine E (alfatocoferol) worden geregenereerd. Het vitamine E/ubiquinol-duo is hiermee het belangrijkste antioxidatieve koppel voor LDL-cholesterol. In een laboratoriumstudie is aangetoond dat LDL-cholesterol minder snel oxideert wanneer het aan coënzym Q10 is gebonden. Juist het geoxideerde cholesterol blijkt een risicofactor voor het ontstaan van atherosclerose. Ook heeft coënzym Q10 een direct anti-atherogeen effect. Om deze reden kan de ratio Q10/totaal cholesterol een belangrijke voorspeller zijn voor cardiovasculaire aandoeningen.
Coënzym Q10 verbetert de beweeglijkheid van spermacellen, een effect dat verklaard kan worden door zowel zijn antioxidatieve functie als zijn functie in de energieproductie. Ook bij migraine en neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson zijn positieve effecten met coënzym Q10 bereikt. Het kan in de huidlagen doordringen en zijn antioxidatieve werking beschermt de huid zodoende tegen UV-straling. Hiermee kan rimpelvorming worden tegengegaan.
Coënzym Q10 wordt gesynthetiseerd door het lichaam uit de aminozuren fenylalanine en tyrosine. Dit is echter een ingewikkeld proces waarbij diverse vitaminen en spoorelementen betrokken zijn (vitamine B2, B3, B5, B6, foliumzuur, B12 en C). De synthese daalt na het twintigste levensjaar en neemt ook af bij spierziekten en cardiomyopathie. Coënzym Q10 is ook aanwezig in voedsel en kan worden opgenomen als een voedingssupplement. De belangrijkste bron van industrieel geproduceerd coënzym Q10 is gistfermentatie. Het proces resulteert in coënzym Q10 dat identiek is aan het natuurlijk voorkomende molecuul. Ook de actieve ubiquinolvorm is in supplementvorm beschikbaar. Een dosering van 200 mg per dag wordt als veilig beschouwd.